Kloosterkapel Opveld

Foto: april 2008

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

Inleiding

KLOOSTER met KLOOSTERGANG en neo-romaanse KLOOSTERKAPEL, 1910, onderdeel van het kloostercomplex van de R.K. Zusters van de Voorzienigheid.

Gebouwd door aannemer G. Heuts naar een ontwerp van architect Theophile van Kan te Heerlen, in opdracht van kloosteroverste Zuster Marie-Léonard en de Generale oversten Zuster Marie-Julien en Zuster Marie-Henri. De terracottabeelden in ex- en interieur van klooster en kapel werden eveneens ontworpen en vervaardigd door architect Th. van Kan. De geplande kapeltoren is vanwege onvoorziene bouwkundige problemen nooit gerealiseerd. Het kloostergebouw aan de straatzijde is gesitueerd tussen de reeds van rijkswege beschermde 18e eeuwse kloostervleugel aan de oostzijde en het schoolgebouw uit 1903 aan de westzijde. Laatstgenoemd schoolgebouw is uitgesloten van bescherming.

Omschrijving

KLOOSTER met KLOOSTERGANG op L-vormige plattegrond. Het KLOOSTER telt twee bouwlagen, alsmede een souterrain en een zolderverdieping. Het geheel wordt gedekt door een zadeldak met muldenpannen en bakgoten. Een voor- en achtergevelrisaliet onder insteekkap markeert de begrenzing met het oudere schoolgebouw en herbergt het kloostertrappenhuis. In de voorgevel van dit risaliet bevinden zich drie tweegewijs gekoppelde rondboogvensters.

De straatgevel van het klooster is volledig symmetrisch ingedeeld, heeft een geprofileerde plint en telt vijf vensterassen. De vensterassen worden onderling gescheiden door lisenen, de bouwlagen door een profiellijst. De middenas wordt bekroond door een topgevel met nis, waarin een H.Hartbeeld. In de eerste laag van de middenas een rechthoekige, dubbele houten deur met zwaar beslag, waarboven een vooruitspringend, verticaal ingedeeld bovenlicht met 24-ruits roedeverdeling. Twee bolornamenten aan weerszijden van de entree. Boven de entree een rondboogvormig, verticaal ingedeeld houten venster met 24-ruits roedeverdeling. In de flankerende vensterassen telkens twee rondboogvormige houten vensters met verticale indeling en 24-ruits roedeverdeling.

Foto: april 2008

De achtergevel van het klooster telt eveneens vijf vensterassen, onderling gescheiden door lisenen. In de eerste laag drie rondboogvormige houten kozijnen met kleine roedeverdeling, waarin dubbele houten deuren, zijlichten en een aanzienlijk bovenlicht. Aan weerszijden van het kozijn in de middenas steunberen met een bekroning in de vorm van een terracotta-reliëf. De eerste en tweede laag worden onderling gescheiden door een dubbele bloktandlijst. In de tweede laag vier rondboogvormige, dubbele houten T-vensters met kleine roedeverdeling. Trapsgewijs terugspringende vensterlijsten.

De dubbele deuren van de eerste laag geven toegang tot een bordes. In de meest westelijke vensteras, naast het vooruitgerooide trappenhuis, een tweede risaliet onder insteekkap, die in de kloostergang plaats biedt voor een nis met beeld. Hierin een getrapt, rondboogvormig blind gevelveld en twee gekoppelde rondboogvensters. In het trappenhuisrisaliet twee rondboogvormige houten kozijnen met kleine roedeverdeling.

In het INTERIEUR van het klooster, waarvan de indeling nog grotendeels intact is, zijn met name het trappenhuis, de entreehal en de stuclambrizeringen van belang. De overgang tussen entreehal en kloostergang wordt gemarkeerd door een op twee kolommen met teerlingkapitelen rustende boog. Deze twee kolommen zijn identiek aan de betonbuizen van de kapelentree.

Dwars op de achtergevel, in het verlengde van de meest oostelijke vensteras en tegen de achtergevel van het 18e eeuwse kloosterdeel, een KLOOSTERGANG van één bouwlaag onder plat, die de verbinding vormt met de kloosterkapel. Deze kloostergang telt zes vensterassen, onderling gescheiden door steunberen met terracottareliëfs. Elke as heeft een rondboogvormig dubbel houten T-venster met kleine roedeverdeling. Het platte dak van de kloostergang wordt aan het oog onttrokken door een eenvoudige attiek.

De straatgevel van het klooster is geheel gepleisterd, voorzien van imitatievoegen, rondboogvormige geprofileerde gestucte vensterlijsten en hardstenen dorpels. De achtergevel van het klooster is opgetrokken in gesausde baksteen, gemetseld in kruisverband. De kloostergang is wederom gepleisterd en voorzien van imitatievoegen.

Foto: april 2008

In het verlengde van de kloostergang bevindt zich de KLOOSTERKAPEL met kruisvormige plattegrond, korte kruisarmen, absis en kooromgang. Schip en kruisarmen voorzien van zadeldaken, verhoogd kruispunt met schilddak en pionnen, in de oksel van kooromgang en kruisarmen entreepartijen onder lessenaarsdaken. Alle daken gedekt met shingels, houten bakgoten op klossen, voorzien van rosetten. 

Foto: april 2008

Foto: Collectie Monique Voncken, februari 2011

Monumentale entreepartij in de vorm van een triomfboog waarbij de onderbouw bestaat uit tweemaal vijf zuilen (betonbuizen) met kapitelen in siermetselwerk, waarboven twee beelden in terra cotta. Verdiept in de entree een 300 kg zware dubbele houten hoofdtoegangsdeur, voorzien van een gietijzeren beslag en vervaardigd door Richard Bogman. Boven de entreeboog bevindt zich een bordes, aan weerszijden geflankeerd door in topgevels uitlopende risalieten, die de aanwezigheid van zijbeuken suggereren. Boven het bordes, centraal in de topgevel van het schip, een terracottareliëf van O.L.Vrouw.

Het schip van de kerk heeft aan elke zijde vier vensterassen, elk voorzien van een rondboogvormig stalen vensters met glas-in-lood, van elkaar gescheiden door steunberen met terracottabeelden. Kruisarmen elk voorzien van twee steunberen en deuren in rondboogvormige getrapte lijsten. Boven de sacristiedeuren twee roosvensters met vierpas. Kooromgang met vijf ronde vensters, van elkaar gescheiden door steunberen. Absis met vijf rondboogvormige stalen vensters en terracottareliafs in de kapitelen van de lisenen.

De gevels zijn opgetrokken in ter plekke gebakken veldovensteen en gemetseld in een grote variatie van verbanden, hetgeen de buitengevels een zeer expressieve werking geeft. Geprofileerde plint met zgn. misbaksels. Verdiepte venster en deurlijsten in gele en rode veldovensteen. Gevellijsten met bloktanddecoraties en metselmozaïek.

Kroonlijsten met rondboogfriezen, meerkleurige geprofileerde strekken en bloktanddecoraties. Bloktanddecoraties en rondboogfriezen in de topgevels van de transepten, de scheimuur van de absis en de topgevels uitlopende voorportaal.

Interieur op twee ansichtkaarten. Collectie Sander van Daal

INTERIEUR opgebouwd uit 45/25 mergelblokken, gedolven in een groeve in de directe omgeving van de bouwplaats, betonnen zuilen. Sobere ornamentiek, beperkt tot het gebruik van lijstkapitelen en bloktanddecoraties. Tongewelven met ribben, verhoogd schelpgewelf in het koor. Blauwe vloertegels, met ingelegd carrémotief van zilvergrijze tegels, het geheel omgeven door lijst van zwarte tegels. In het interieur zijn ondermeer van belang: het altaar in ongepolijste Longchamps natuursteen en marmer, in 1952 vervaardigd door de Tilburgse edelsmid Hamers; het glas-in-lood van de vijf ronde vensters in de kooromgang, van de vijf absisramen daarboven, van de ronde vensters boven het O.L. Vrouwaltaar en het St.Jozefaltaar, van de roosvensters in de kruisarmen, in 1930 vervaardigd door Jean den Rooyen uit Roermond.

Schilderingen boven het altaar van H. Loontjens te Maastricht, 1958.

Kapelbanken op vlonders uit periode 1914-1918, vervaardigd door Belgische oorlogsvluchtelingen. Biechtstoel, ca. 1915.

Waardering

Het kloostergebouw Opveld met kapel is van zeer grote cultuurhistorische waarde als specimen van een geestelijke ontwikkeling. De architectuurhistorische waarden zijn groot tot zeer groot vanwege de toegepaste bouwstijl, de betrokkenheid van architect Van Kan, de hoogwaardige esthetische kwaliteit, het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur.

Het geheel beschikt over een zeer hoge mate van architectonische gaafheid en met name de kapel is in architectuurhistorisch opzicht zeer zeldzaam.

Datum: 06-02-1997