Kloosterkapel Broeders Franciscanen, thans Kerk St. Maria ter Engelen

Foto: januari 2006

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

Inleiding

Met invloed van Neo-Gotiek in 1891 naar een ontwerp van de Franciscaner broeder M. Klein gebouwde KLOOSTERKAPEL en KLOOSTERVLEUGEL.  De kloosterkapel maakt deel uit van het L-vormige kloostercomplex van de Broeders Franciscanen. Het betreft een zogenoemd Kulturkampfklooster. De kloosterkapel bevindt zich in lengterichting aan de straatzijde, de kloostervleugel staat haaks op de linkerzijgevel van de kloosterkapel. Van het interieur van de kloosterkapel zijn vloer en kerkbanken van omstreeks 1950 en uitgesloten van bescherming. De aanbouw van omstreeks 1960 in een bouwlaag aan de linkerzijgevel van de kloostervleugel is uitgesloten van bescherming, evenals de aangebouwde kloostervleugel aan de rechterzijgevel. Naast de oprit naar het klooster staat een Sint Jozefbeeld uit 1906 met hieromheen een drietal rode beuken.

Omschrijving

Foto: januari 2006

KLOOSTERKAPEL De zaalkerk telt vijf traveeën, de koorzijde wordt afgesloten met een vijfhoekige absis. De zaalkerk wordt afgedekt met een zadeldak met zwarte pannen. Naaldspits met leien dak. Frontgevel deels gepleisterde plint, opstand baksteen met metselwerk in kruisverband, steunberen met hardstenen afdekplaten. Onder de dakrand spitsboogvormige boogfriezen op kleine consoles. Hoge spitsboogvormige glas-in-lood vensters met hardstenen dorpelstenen en sluitstenen.   Aan de achtergevel van de kapel een uitbouw in twee bouwlagen met lessenaarsdak over de gehele breedte van de kapel. In de eerste bouwlaag rechthoekige vensters met bovenlichten, in de tweede bouwlaag spitsboogvensters met bovenlichten met geleding. In de linkerzijgevel van deze uitbouw in de eerste bouwlaag een rechthoekig houten venster met spitsboogvormig bovenlicht, venster voorzien van traliewerk. In de tweede bouwlaag een rechthoekig houten venster met spitsboogvormig bovenlicht met geleding. Beide vensters met hardstenen dorpelstenen en sluitstenen.

Priesterkoor. Foto: november 2008

Zangtribune. Foto: november 2008

Van het INTERIEUR is onder meer van belang: het schip afgedekt met kruisribgewelven, voorzien van ribben en kraagstenen. De absis heeft een vijfhoekig kalot, eveneens met ribben. Paneeldeuren met rijk houtsnijwerk. In de achterwand van de kapel zijn de authentieke houten communiebanken herplaatst: rijk houtsnijwerk met diverse bijbelse voorstellingen. Oxaal met houten balustrade met rijk houtsnijwerk met o.a. twee musicerende engelen. Op het oxaal een kerkorgel uit 1908 vervaardigd door de firma Stahlhut uit Aken. Orgelkast met rijk houtsnijwerk met o.a. twee musicerende engelen.  Authentieke altaarvloer met tegels met hierin een bloemmotief. Ribben in de altaarwanden rusten op consoles in de vorm van dierenkoppen, deze symboliseren de vier Evangelisten. Neogotisch hoofdaltaar met rijk houtsnijwerk en voorzien van twee uitklapbare panelen; houtsnijwerk met o.a. vier voorstellingen uit de jeugd van Christus; op de achterwand van de twee panelen voorstellingen geschilderd in olieverf. Neogotisch Sint Josefaltaar met rijk houtsnijwerk met o.a. twee voorstellingen uit het leven van Sint Josef. Neogotisch Maria-altaar met rijk houtsnijwerk met o.a. twee taferelen uit het leven van Sint Aloysius.  Altaren, communiebank, balustrade van oxaal, en orgelkast vervaardigd door de Broeders Franciscanen Vitus, Joachim en Agathon.  Neogotische Godslamp opgehangen aan drie kettingen.  Glas-in-lood vensters van atelier H. Oidtmann te Linnich (Duitsland) van omstreeks 1900, atelier Essers te Roermond (1958) en atelier Vaessen te Vught.  Bij de ingang van kapel in een nis in de zijwand een houten Mariabeeld, XV, toegeschreven aan beeldhouwer D. Holthuys.  Veertien kruiswegstaties in de vorm van koperen panelen met hierop geschilderd voorstellingen uit het Lijdensverhaal.

KLOOSTERVLEUGEL Entree in kopgevel van omstreeks 1980. Kopgevel telt drie bouwlagen en drie venstertraveeën, in elke travee een groot spitsboogvormig spaarveld met hardstenen sluitsteen. Zadeldak met Hollandse pannen. Dakkapellen met naaldspits met leien. In de eerste en tweede bouwlaag vier rechthoekige houten vensters met segmentboogvormige bovenlichten, bovenlichten tweede bouwlaag met accentuering in stucwerk. In de derde bouwlaag vier rechthoekige houten vensters met spitsboogvormige bovenlichten, tussen de twee middelste vensters een Sint Franciscusbeeld op een console en onder een baldakijn. Frontgevel uitlopend in een topgevel met hierin een rechthoekig houten venster met spitsboogvormig bovenlicht. Topgevel met schouderstukken en bekroning met bol-ornament Vensters met hardstenen dorpelsteen.  Rechterzijgevel telt drie bouwlagen en zeven venstertraveeën. in de eerste en tweede bouwlaag rechthoekige houten vensters met segmentboogvormige bovenlichten. In de derde bouwlaag rechthoekige houten vensters met spitsboogvormige bovenlichen met hardstenen sluitsteen. Aan benedenzijde vensters derde bouwlaag en doorlopende hardstenen waterlijst. Linkerzijgevel vrijwel identiek met rechterzijgevel, met echter een forse aanbouw van omstreeks 1960 in een bouwlaag met plat dak. Geveldeel van linkerzijgevel uitlopend in een topgevel met hierin een rondboogvormig spaarveld en een rechthoekig houten venster met spitsboogvormig bovenlicht. Topgevel met schouderstukken en trapgevelbekroning.  Interieurindeling in redelijke mate in tact met o.a. brede kloostergang met authentieke tegelvloer en trappenhuis met authentieke trapleuningen met decoratieve houten spijlen en houten handlijst.  Naast de oprit naar het klooster staat een Sint Jozefbeeld in natuursteen uit 1906 op een bakstenen basement.

Waardering

Het klooster en de kapel van de Broeders Franciscanen, gebouwd als Kulturkampfklooster, zijn van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een geestelijke en een typologische ontwikkeling van katholieke kloosters uit het laatste kwart van de 19de eeuw. De kloosterkapel en in mindere mate de kloostervleugel bezitten architectuurhistorische waarde vanwege het bijzondere belang voor de geschiedenis van de bovenregionale architectuur, wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp, de belangwekkende inventaris van de kapel en de inrichting. Het klooster met de kapel bezitten ensemblewaarde wegens de bijzondere betekenis van het object voor het aanzien van de gemeente Kerkrade. Klooster en met name de kloosterkapel zijn van algemeen belang op grond van de cultuurhistorische waarde en de architectonische gaafheid van ex- en interieur. (Datum: 27-06-2001).

Geschiedenis (vervolg)

De kapel werd in 2008 gekocht door de conservatieve concregatie Broederschap Sint Pius X met een zetel in Aken. Volgens bericht in het Limburgs Dagblad van 17 november 2008 heeft bisschop Wiertz van Roermond de kapel aan de eredienst onttrokken en zijn gelovigen verboden aan de diensten hier deel te nemen.

Begin 2009 hief paus Benedictus XVI de van rechtswege opgelegde excommunicatie van de leden van de broederschap op.

In augustus 2016 bood paus Franciscus volgens mgr. Guido Pozzo, de secretaris van de Pauselijke Commissie Ecclesia Dei, de broederschap een personele prelatuur aan om de volledige communio met de Kerk te herstellen. Daarbij heeft het Vaticaan bevestigd dat de documenten van het Tweede Vaticaans Concilie niet doctrinair van karakter zijn, en dus door de broederschap niet meer aanvaard hoeven te worden om volledig deel uit te maken van de Rooms-Katholieke Kerk.

De naam van de kapel is gewijzigd in Kerk St. Maria ter Engelen. Er wordt in het Duits gepreekt en de erediensten worden verzorgd door de priesters van de Priorij St. Bonifacius uit Essen (Dld).

Orgel

Foto: november 2008

Het in 1902 door Gebr.Vermeulen (Weert) geplaatste orgel werd in 1956 door Verschueren Orgelbouw (Heythuyzen) omgebouwd.

                                Hoofdwerk                            Positief                                  Pedaal

                                Bourdon 16’                          Fugara 8’                            Subbas 16’

                                Prestant 8’                            Gedekt 8’                            Gedektbas 8’

                                Gemshoorn 8’                       Prestant 4’                           Gemshoorn 8’

                                Gedekt 8’                              Roerfluit 4’                            Bazuin 16’

                                Octaaf 4’                               Kwint 2 2/3’

                                Fluit 4’                                 

                                Ruispijp 2 2/3’

                                Trompet 8’           

Bron: G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht)