Het Baken

Ruimtelijke context

De kerk staat tegen de spoordijk van de lijn Venlo- Nijmegen, verscholen in een grote tuin, met aan de lage kant een parkeerplaats en aan de hoge kant de ingang, bij het fietspad. De kerk is ingesloten door de kazerneterreinen, de spoorlijn, de Maas en een scholencomplex.

Type

Het Baken is een basiliek van MBI-steentjes in twee verdiepingen onder een plat dak. Op de begane grond liggen de utilitaire ruimtes, boven ligt de eigenlijke kerk.

Bouwgeschiedenis

Tot ver in de 19de eeuw waren de Gereformeerden niet vertegenwoordigd in het gebeid ten zuiden van de grote rivieren. Als eerste werd het initiatief in Tilburg genomen (vanaf 1878) door de verkondiging van de gereformeerde religie door Ds. Ruig. Na de samenvoeging van de twee afscheidingen uit 1834 en 1886 tot de gereformeerde kerken in 1892 werd de evangelisatie van het zuiden sterker ter hand genomen en werden Noord-Brabant en Limburg onder één organisatie gebracht. Hoewel in de praktijk alleen in Noord-Brabant werkelijk werd geopereerd, was het nadrukkelijk de bedoeling in alle roomse gebieden te gaan werken, zowel om de verstrooide protestanten te bedienen als om roomsen te bekeren. In eerste instantie werd dit werk in Limburg gedaan door colporteurs, die Bijbels verkochten aan vooral de mensen rondom Venlo, maar in 1897 kwam H. Dekker in Venlo om te gaan prediken. Het huis, dat werd gehuurd, diende tot woning van Dekker met zijn gezin, voor het houden van de diensten en de huisvesting van een militair tehuis. De gemeente groeide in korte tijd van één lidmaat naar 41, voldoende om een eigen kerk voor te bouwen. In 1911 werd Dekker benoemd tot dominee en werd tevens de eerste gereformeerde kerk in gebruik genomen. Het was een neoromaans zaalkerkje met een kleine klokkentoren op ontwerp van Tj. Kuipers uit Amsterdam. Het Protestants Militair Tehuis kreeg in 1922 zijn eigen gebouw en bleef tot die tijd in de gehuurde woning. In 1915 werd Limburg in twee ressorten verdeeld, Venlo en Heerlen. Tot die tijd was de kerk in Venlo de enige gereformeerde kerk. Opvallend is, dat de gereformeerde kerk, in tegenstelling tot de Nederlands Hervormde, niet snel groeide, ondanks de import van arbeiders uit het noorden. Hiervoor is geen verklaring gegeven. In 1944 raakte ook deze kerk zwaar beschadigd als gevolg van de oorlogshandelingen, maar direct na de oorlog werd zij hersteld en opnieuw in gebruik genomen. In de vijftiger jaren werden plannen ontwikkeld voor uitbreiding van de oude kerk. In 1951 leverde de ontwerper van de kerk, Kuipers, hiertoe een plan in. Vervolgens werd in 1963 een plan ingediend door H. van Hunnik uit Hardinxveld-Giessendam en evenzo door H. Ramakers uit Sittard. Uiteindelijk werd met deze plannen niets gedaan, maar de kerk verviel steeds meer en in 1968 werd de kerk gesloopt. De gemeente zat nu zonder kerk en ging kerken in de St. Joriskerk, waar de Nederlands Hervormde kerk haar domicilie hield. Nu ontwierp Ramakers een totaal nieuw complex op de oude locatie, maar ook dit ging niet door. Het besluit viel, om de kerk op een andere locatie te gaan bouwen en architect Steen uit Leeuwarden kreeg de aanstelling tot het ontwerpen van een nieuwe kerk. In 1971 kwam hij met zijn eerste schets. Het plan bestond uit een grote als kerk herkenbaar gebouw met een groot lezenaarsdak en een toren. Dit bleek veel te duur en op verzoek van de kerkenraad werd een nieuwe kerk ontworpen. Tegelijkertijd viel het besluit, niet te gaan participeren met het wijkcentrum van Blerick, omdat de sfeer dan voornamelijk zou worden bepaald door het ontspanningscentrum in plaats van de kerk. De grond naast de kazerne bleek beschikbaar en qua prijs aantrekkelijk. De grond van de oude locatie was inmiddels verkocht en nu enkele subsidies waren afgewezen, telde iedere bezuiniging. In 1973 startte de bouw van de kerk en op 23 februari 1974 volgde de feestelijke ingebruikname. De kosten beliepen toen de 450.000 gulden. Opvallend in het interieur op foto’s uit de tijd, dat de kerk als gereformeerde kerk in gebruik was, is, dat gekozen is voor een axiale opstelling, waarbij het liturgisch centrum in een koorachtige ruimte staat. Hier stond alleen een grote avondmaalstafel, met daarop een lezenaar in plaats van een preekstoel. Ook de doopvont stond op de tafel. Er was duidelijk gekozen voor een opstelling, die paste in de tijd. De opstelling was goed vergelijkbaar met de ontwikkelingen zoals deze plaatsvonden in de N.H. kerk en de Gereformeerde Kerk vanaf de Tweede Wereldoorlog. In 1986 waren de gereformeerde kerk en de Nederlands Hervormde kerk van Venlo een samenwerkingsverband aangegaan onder de naam ‘Protestantse Kerkgemeenschap Venlo’. Vanaf dat moment werden de beide kerken gebruikt voor de erediensten, maar meer en meer bleef Het Baken op zondagen leeg. Weliswaar werd de kerk nog gebruikt als winterkerk, maar in het begin van de jaren negentig was ook dat voorbij. Na enkele jaren te koop te hebben gestaan, kocht de Vrij Baptisten Gemeente de kerk.

Veranderingen

De kerk was nog in originele staat toen de kerk werd verkocht. De nieuwe eigenaren hebben de bruine verftinten zoveel mogelijk vervangen door lichtere kleuren, zonder grote wijzigingen in het interieur aan te brengen. Omdat de Baptisten de volwassenendoop hanteren werd in de zijbeuk, links naast het koor, een groot doopbekken gebouwd. Hoewel er enige twijfel was of de bouwconstructie het gewicht op de eerste verdieping zou kunnen houden, zijn er tot op heden geen problemen geconstateerd. Naast het doopbekken werd een deur gemaakt, zodat de dopeling na de doop naar de gang kan om zich af te drogen. Achter in de kerk werd op de verhoging naast het koffiegedeelte een kamer gebouwd, van waaruit de geluidsinstallatie tijdens de diensten kan worden bediend. De avondmaalstafel met bijbehorende lezenaar en doopvont zijn verdwenen, hiervoor in de plaats werd een houten preekgestoelte centraal in het koor geplaatst.

Exterieur

De kerk bestaat uit een rechthoekig schip, dat aan drie zijden is ingesloten door laagbouw, alles onder platte daken. De kerk is opgetrokken in betonstenen, die halfsteens zijn verwerkt en platvol zijn gevoegd. Het schip is bekleed met hout en heeft aan de lange zijden lange smalle rechthoekige vensters. Aan de spoorlijnzijde bevindt zich de ingang met een dubbele houten deur met aan weerzijden drie staande rechthoekige ramen boven een houten spaarvlak. De buitendeuren lijken ouder te zijn dan de kerk en zijn van hout. Rechts van de ingang staat een blinde muur, die als grondkeermuur fungeert. Langs de muur ligt een trap, die naar de tuin aan de onderzijde van de spoordijk leidt. Aan deze zijde bevindt zich een houten deur met zwaar hang- en sluitwerk, met aan weerszijden een rechtshoekig venster boven een houten spaarveld. Aan de schoolzijde staat links in de muur van de laagbouw een raampartij voor de beide verdiepingen, teruggetrokken in de muur. Tevens bevindt zich rechtsonder in dit muurvlak een nooddeur, bestaande uit een witte houten deur. Aan de koorzijde steekt het schip uit de laagbouw. Rechts van het koor heeft de kerk een raampartij in de laagbouw.

Interieur

Zicht op het lithurgisch centrum

Zicht op de orgeltribune

De basilicakerk heeft een recht plafond en muren, die zijn opgetrokken in betonsteen, die in halfsteens verband is opgemetseld. De kerk wordt betreden door een gangportaal. Hierin bevinden zich de toegangen tot de toiletten, de consistoriekamer en de trap naar de benedenverdieping. Na vervolgens een dubbele glazen deur te hebben betreden wordt de kerk achterin betreden in een deel met een verlaagd plafond en een verhoogde vloer. Dit gedeelte kan van de kerk worden afgescheiden door een vouwwand. In dit gedeelte staan een geluidskamer en een toegang tot de keuken. Tevens staat achterin aan de zijkant een venster. Het verlaagde gedeelte en de het schip zijn van elkaar gescheiden door twee betonnen zuilen. De lichtbeuk is voorzien van lichtspleten in het houtwerk boven de zijbeuken. Achterin staat een opening in de muur van het schip waarvoor sterk gestileerde orgelpijpen van hout staan. Hierin stond vroeger het elektronisch orgel opgesteld. De vloeren zijn voorzien van tegels in verschillende formaten, behalve in de kerk. In de kerk ligt zeil, behalve op het koor, dat is bekleed met vaste vloerbedekking. Het koor loopt uit vanuit het schip en heeft een podium, waarop centraal de preekstoel staat. De achterwand is gesloten. De zijwanden van het koor zijn voorzien van lichtsleuven. De zijbeuken zijn voorzien van een rechte deur. In de rechterbeuk geeft deze toegang tot de nooduitgang, in de linkerbeuk geeft de deur toegang tot de gang. Naast deze deur staat het doopbekken. De kerk is gevuld met stoelen, die axiaal staan opgesteld. De nevenruimten liggen naast de kerkzaal en op de begane grond. De begane grond is bereikbaar door een trap vanaf de eerset verdieping en door en houten deur vanuit buiten. Op de begane grond ligt achter de trap en de deur een gang, die toegang geeft tot de verschillende ruimten. Alle nevenruimten zijn in gebruik voor de kindernevendienst.

(Bron: Dr A. Jacobs en Drs. A.A. Wiekart – Kerken na 1940. Inventarisatie en waardenstelling kerkelijke bouwkunst na 1940 –Roermond – Stichting Monumentenhuis Limburg, 2003).

Orgel

De kerk beschikt niet over een pijporgel