Foto: november 2005

Ruimtelijke context

De Lambertuskerk ligt centraal langs een van de hoofdstraten van Bingelrade op een kerkberg. De kerk wordt van de straatzijde gescheiden door een grasveld met plantsoen.

Type

Eenbeukige, recht gesloten kerk met aan weerszijden zijkapellen in expressionistische stijl.

Bouwgeschiedenis

De kerk werd in 1934-1935 ontworpen door J.E. Schoenmaekers uit Sittard en kwam in de plaats van een oude dorpskerk.

 

 Westwerk. Foto: november 2005

De kerk, gebouwd in gelige baksteen, vertoont zowel neogotische als zakelijk-expressionistische elementen. Ze heeft een getrapt westwerk met een centrale toren met zadeldak.

Interieur

Zicht op het priesterkoor. Foto: juni 2008

Zicht op de zangtribune. Foto: juni 2008

De wanden van de kerk zijn uitgevoerd in schoon metselwerk en getuigen van de combinatie neogotiek en een zakelijk expressionisme, dat aan de Amsterdamse School doet denken. Aan de zijkanten steunt het gewelf mede op een aantal marmeren pilaren om een indruk van zijbeuken te geven. Het gewelf heeft kruisribben en is over de volledige omvang gestuukt en licht geschilderd. Tot de inventaris behoren delen van de 18e eeuwse zijaltaren uit de oude dorpskerk.

Bron: Monumenten in Nederland: Limburg, Waanders Uitgeverijen, Zwolle en Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist.

Cultusobject:    H. Apollonia (reliek + beeld)

Datum:             9 februari

Periode:            19e eeuw - ca. 1920

Waarschijnlijk al in de 19e eeuw, maar zeker rond 1900 werd in Bingelrade het Apolloniafeest gevierd. Vereerders uit omliggende dorpen bezochten soms ook Bingelrade om Apollonia’s voorspraak tegen tandpijn te vragen. Deze bescheiden verering was omstreeks 1920 al over haar hoogtepunt heen.

Topografie

- Bingelrade wordt voor het eerst vermeld in een oorkonde uit 1263. Er is dan reeds sprake van een kerspel, dat bestond uit vier kernen. In 1400 wordt melding gemaakt van een kerk te Bingelrade. Na een brand in 1787 werd in 1794 een nieuw driebeukig schip gebouwd.-

- In 1934 werd temidden van de vier kernen de bouwlocatie voor de nieuwe parochiekerk gekozen. Toen de nieuwe kerk naar ontwerp van architect ir. N. Schoenmakers uit Sittard gereed was, werden de oude parochiekerk gesloopt. De huidige Lambertuskerk is een driebeukige, bakstenen op de gotiek geënte kerk.

- In de oude kerk stond het Apolloniabeeld op enige meters hoogte tegen de rechtermuur van het koor. Sedert 1935 staat het Apolloniabeeld rechts van het hoofdaltaar op circa 220 cm hoogte op een bakstenen console.

Cultusobject

- De Apolloniareliek bevindt zich in het altaargraf op het priesterkoor, samen met een reliek van de H. Lambertus. De botreliek van Apollonia is opgeborgen in een ovale, witmetalen of zilveren theca (26 x 30 mm). Onder het botpartikel is een strookje aangebracht met de tekst: ‘S. Apollonia V.M.’

- Het gepolychromeerd houten Apolloniabeeld (130 cm hoog) stamt uit het midden van de 19e eeuw. Het toont Apollonia staande met de rechterhand voor de borst. In haar linkerhand houdt zij een nijptang. Zij draagt een kroon op haar hoofd.

Verering

- Het oudste bericht omtrent de Apolloniadevotie stamt uit de Limburger Koerier van 18 februari 1879. Daarin schrijft een zekere ‘M’ over het Apolloniafeest te Bingelrade op 9 februari van dat jaar. Een pater carmeliet uit Brunssum ging voor in de vier-herenmis, waarin de pastoor van Oirsbeek een preek hield over de vluchtigheid van het menselijk bestaan. De zangvereniging voerde daarna de vierstemmige mis nr. 2 van Harslinger uit.

- Mevrouw Cremers uit Jabeek herinnerde zich in 1999 dat in haar jeugd, omstreeks 1920, oudere mensen van Jabeek op 9 februari naar Bingelrade trokken voor de kiespijn. Van Dijck (1932-1933) noemt Bingelrade in 1932 als een van de plaatsen in Nederlands-Limburg waar Apollonia ‘bijzonder’ werd vereerd. De andere plaatsen die hij in zijn artikel noemt ( Arcen,  Haelen,  Munstergeleen,  Leunen en Stramproy, alle in dl. 3) zijn allemaal bedevaartplaatsen. Oud-koster Hennen van Bingelrade wist nog, dat hij in de jaren na de Tweede Wereldoorlog op 9 februari het Apolloniabeeld versierd op het koor moest zetten. Er kwamen toen voornamelijk mensen uit Bingelrade zelf; de toeloop van buiten de parochie was nog maar zeer gering.

- In 1999 was er van een bijzondere parochiële verering reeds lang geen sprake meer. De pastoor memoreerde wel het feest van Apollonia. Ook voert de R.K. Vrouwenbond van Bingelrade nog steeds de naam ‘Apollonia’.

Materiële cultuur

- Raam: in de zogenaamde devotiekapel van de Lambertuskerk, die rechts van de hoofdingang ligt, is in een klein spitsboograam een gebrandschilderde voorstelling gezet van Apollonia. Zij toont Apollonia staande met een tang in haar handen, waarin een tand is geklemd. Het raam is ontworpen door J. Timmers uit Sittard.

Bronnen

A Heerlen, gemeentearchief: parochiearchief H. Lambertus Bingelrade. Roermond, bisdomarchief: ‘Inventaris van het kerkelijk kunstbezit van parochie H. Lambertus te Bingelrade’, Roermond, 1977.

B Jos Habets, Geschiedenis van het bisdom Roermond, 3 dln. (Roermond: Romen, 1875-1892) dl. 1, p. 375, 379-380, dl. 3, p. 328-329, 391-392; Jan Kalf, De katholieke kerken in Nederland (Amsterdam: Van Holkema & Warendorf, 1906) p. 567, 569; A.H. van Dijck, ‘De St.-Apolloniaverering in en buiten Limburg’, in: De Nedermaas 10 (1932/1933) p. 225-226; L. Paffen e.a., 50 Jaar parochiekerk Bingelrade (Bingelrade: z.n., 1985).

C PJMI BiN-dossier Bingelrade; mondelinge informatie in 1999 van mevrouw G. Cremers te Jabeek en oud-koster Hennen te Doenrade.

Antoine Jacobs

Exterieur

Orgel

In 1913 plaatsten Gebr.Franssen (Roermond) in deze kerk een zgn.transmissie-orgel; delen van dit orgel werden in 1936 door Verschueren Orgelbouw (Heythuyzen) gebruikt bij de bouw van een nieuw twee-manuaals orgel.

                               Hoofdwerk                           Positief                                  Pedaal

                               Bourdon 16’                         Gamba 8’                               Subbas 16’

                               Prestant 8’                           Voix celeste 8’                       Octaafbas 8’

                               Gedekt 8’                             Holpijp 8’

                               Salicionaal 8’                        Fluit douce 4’

                               Octaaf 4’                              Woudfluit 2’

                               Mixtuur III                            Sesquialter II

                               Echotrompet 8’   

Bron: G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht)