Huize Overbunde

Kapel. Foto: augustus 2006

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

Inleiding

Het voormalig klooster met pensionaat werd in 1875 gesticht op het landgoed "Overbunde", twee jaar nadat de laatste eigenaar van het landgoed, mevrouw Nelissen-Lemmens, de deels door brand verwoeste herenhof in 1873 geschonken had aan de zusters Franciscanessen van Heijthuijsen. (De oudste bronnen waarin de adellijke herenhofstede - een landgoed van de heren van Valkenburg - wordt genoemd dateren uit het eind van de 14de eeuw). Van meet af aan was de schenking bedoeld voor de Duitse tak van de zusters van Heijthuijsen, gevestigd in Freckenhorst (Westfalen), die aldaar door de Kulturkampf moesten uitwijken. De verhuizing naar Bunde van het gehele convent, inclusief het meisjespensionaat voor de Duitse leerlingen, was op 1 april 1876 gerealiseerd, een datum die dan ook als eigenlijke stichtingsdatum wordt aangehouden; de wijding van de kapel vond plaats op 7 april van dat jaar. Sinds 1920 fungeerde het klooster tevens als koloniehuis (erkend in 1932), sinds 1923 als herstellingsoord voor vrouwen en kinderen van mijnwerkers en tot 1968 als LOM-school.

Omschrijving

Foto: augustus 2006

Klooster en kloostertuin anno 1900. Collectie Harry Vrancken

U-vormig hoofdgebouw, de uiteindelijke in imitatie blokverband gepleisterde vorm kwam in enkele fasen tot stand gedurende de jaren 1875-1886. Hoofdvleugel voorzien van twee verdiepingen en zadeldak met dakkapellen met zinken nokversiering. De zijvleugels voorzien van één verdieping en zadeldak. Uitgebouwde, verdiepingsloze ingangspartij tegen hoofdvleugel met natuurstenen balustrade en daarboven door middel van lisenen geaccentueerde en door een trapgeveltje bekroonde middenrisaliet in neo-gotische stijl. In het spaarveld van de middenrisaliet een Maria-beeld van natuursteen, rustend op een colonnet en kapiteel. Tegen de rechterzijde van de hoofdvleugel - min of meer in het verlengde van de rechter voorvleugel - een eenbeukige, bakstenen en vrij rijk uitgevoerde kloosterkapel in neo-gotische stijl. De kapel bevindt zich op de verdieping en is onderkelderd (troggewelfjes). Torenvormige nevenruimten en inspringend driezijdig gesloten koor. Fraai dakenplan met dakkapellen met nokversiering, kruisbloem, hogels, dakkruis en een slanke, rijk geornamenteerde dakruiter met hoge spits. Kruisgewelven met ribben met peerkraalprofiel, gedragen door halfkapitelen op gebundelde colonnetten. Boven de ingang een tribune en in het schip decoratief glas-in-lood vervaardigd in het atelier van Hertel & Lersch te Düsseldorf en gedateerd 1896, met in de sluiting afbeeldingen van Elisabeth van Hongarije geflankeerd door Clara en Margarita. Noordwestelijk tegen de hoofdvleugel
een vleugel met twee verdiepingen en zadeldak en in de langsgevels reeksen, enigszins getoogde zesruitsvensters: begin 20ste eeuw. Daarop volgend een korte vleugel, gebouwd in 1932 naar ontwerp van architect A.J.N. Boosten, met aan de (open) binnenplaatszijde een uitgebouwd trappenhuis met gekleurd glas-in-lood in abstract-geometrische vormen. Tijdens een verbouwing in 1966 werden de gevels aan de dorpszijde, ter hoogte van de begane grond, in ernstige mate aangetast. School met verdieping en zadeldak: ca. 1876. In de topgevels klimmende spaarnissen, met in het midden een venster: in de langsgevels vensters met keramische vullingen onder de segmentboog. Niet van monumentaal belang zijn de uit 1949 daterende uitbouw in het verlengde van de linker vleugel aan de voorzijde (gebouwd als rector- en dokterswoning), evenals de uitbreidingen tegen het oorspronkelijke schoolgebouw, het oorspronkelijk vrijstaande, langgerekte gebouw rechts van de kapel alsmede de boerderij.

Waardering

"Overbunde" is van cultuurhistorisch belang vanwege de (bebouwings) geschiedenis van het landgoed Overbunde, waarvan de sporen van de hofstede nog achter het oudste, gepleisterde deel van het klooster aanwezig zijn en vanwege de religieus, sociaal-historische geschiedenis, met name die van de Kulturkampf. De kapel is van architectonisch belang als representant van een op een verdieping gebouwde neo-gotische kapel en wegens de voor kloosterkapellen vrij rijke uitvoering; de kapel vertegenwoordigt als voorbeeld van het verschijnsel kloosterkapel zeldzaamheidswaarde. De naam
van de architect is - op stilistische gronden - hoogstwaarschijnlijk die van Joh. Kayser, de rijzigheid en detaillering van de kapel zijn opmerkelijk. De in het atelier van Hertel & Lersch te Düsseldorf vervaardigde, uit 1896 daterende gebrandschilderde vensters zijn van een bijzondere historische en esthetische kwaliteit. Het klooster, de kloosterkapel en de school zijn tezamen van cultuurhistorische waarde en vertegenwoordigen algemeen belang hetgeen nader tot uitdrukking komt door de ontwerpkunstige finesse, de hoge situering en de landschappelijke entourage. (Datum: 13-10-1999).

Bouwgeschiedenis

Interieur kapel

Sinds 1977, nadat de Franciscanessenorde naar Heijthuizen verhuisde, is de kapel niet in gebruik en raakte het gebouw in verval. De ruwbouw is constructief hersteld in 2003 - 2005.  Een nieuw bestemming moet nog gevonden worden. Tekst en foto: Harry Vrancken, september 2013

Interieur kapel, zicht op oksaalzijde (oostelijk). Foto: Harry Vrancken, september 2013

Voor een extra verhaal over huize Overbunde zie: het verhaal van Peter Cuijpers.