Johannes de Doper

 Foto: augustus 2007

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

Inleiding.

In de stijl van het Traditionalisme met elementen van het Expressionisme gebouwde Rooms-Katholieke kerk H. Johannes de Doper. De kerk is markant gesitueerd aan een plein in de dorpskom van Ottersum in de onmiddellijke nabijheid van de pastorie, de begraafplaats en het vml. raadhuis. De kerk werd in 1931 gebouwd naar een ontwerp van architect J. Schoenmakers.

Omschrijving.

 Foto: augustus 2007

Kerkgebouw op een veelhoekige plattegrond. Het middenschip ligt ingeklemd tussen toren en absis. Het middenschip is voorzien van een spitstoelopend zadeldak met leien. Driehoekige dakkapellen. Kruisarmen aan de absiszijde en aan weerszijden van de toren. Toren met een uitgebouwd trappenhuis in torenvorm. Het toegepaste bouwmateriaal is donkerbruine baksteen in kettingverband. Rechthoekige en rondboogvormige vensters en deuren, vensters met glas-in-lood. De toren is midden voor het schip geplaatst. De toren is gedekt met een tentdak met leien. In het dak uitsparingen ten behoeve van de wijzerplaten van het uurwerk. In alle vier de zijden van de toren twee hoge rechthoekige openingen voor de galmgaten. Toegang met rechthoekige dubbele kerkdeuren. Rondboogvormig bovenlicht met vierdelige bakstenen tracering. In het middendeel van de toren vier smalle hoge glas-in-lood vensters. Aan de linkerzijde van het torenvolume een vijfzijdige uitbouw voor het trappenhuis naar het oxaal. Deze uitbouw is gedekt met een schilddak met leien. In dit volume kleine smalle glas-in-lood venstertjes.  Beide kruisarmen met zadeldaken met leien. In de kopgevel van de kruisarmen decoratief trapsgewijs verspringend metselwerk en twee rondboogvormige glas -in-lood ramen. Aan weerszijden van de kruisarm een steunbeer gedekt met natuursteen. Aan de voorzijde van de kruisarm een lagere uitbouw met zadeldak. Aan de linkerzijde een rechthoekige deur met toegangstrap. Aan de rechterzijde twee rondboogvormige glas-in-lood vensters. In de topgevel van beide uitbouwen decoratief getrapt metselwerk.  Linker- en rechterzijgevel van de kerk met lagere zijbeuk met lessenaarsdak met hierin getrapte steunberen met natuurstenen afdekplaat. In de zijgevel van de zijbeuken rechthoekige glas-in-lood vensters afgewisseld met steunberen. In de zijwand van het hoge middenschip tussen de steunberen rondboogvormige glas-in-lood ramen.  Aan de absiszijde eveneens twee kruisarmen. In de kopgevel van de kruisarm aan de noordzijde twee maal twee rondboogvormige glas-in-lood vensters. In de topgevel decoratief getrapt metselwerk. In de kruisarm aan de zuidzijde is de sacristie en een parochiezaaltje ondergebracht. In deze kopgevel drie rechthoekige souterrainvensters; daarboven drie rechthoekige vensters voorzien van traliewerk en met een kunststenen latei; daarboven drie rechthoekige vensters voor het parochiezaaltje. In de topgevel het jaartal 1931 in smeedijzeren cijfers. aan de bovenzijde van het jaartal een hoog smal glas-in-lood venstertje. Aan de absiszijde in het verlengde van het dak van het middenschip een lager zadeldak en vervolgens een nog lager schilddak voor de altaarruimte. In de topgevels telkens decoratief metselwerk. De absis met rondom rondboogvormige glas-in-lood vensters. In de achtergevel tussen sacristie en absis de toegangsdeur met bakstenen trap; in de absis twee keldervensters. Aan de noordzijde van de absis aan de kruisbeuk een kapeluitbouwtje.

Zicht op het priesterkoor. Foto: augustus 2007

Zicht op de zangtribune. Foto: augustus 2007, voordat het gerestaureerde orgel opgeleverd was. (Zie verderop).

Van het interieur is onder meer het volgende van belang.  Portaal met authentieke vloer met tegels in zwarte Naamse steen. Kerkruimte met eveneens authentieke vloer met kleine rode, gele en grijze tegels; wanden van de kerk met lambrisering van groen en bruin geglazuurde tegels. Breed middenschip en smalle zijbeuken gescheiden door grote rondbogen. Authentieke kerkbanken. Plafond van de kerk met een rond tongewelf rustend op grote witte consoles in de vorm van engelen. Deze engelen bevinden zich op de kolommen tussen middenschip en zijbeuken. Tegen deze kolommen kleine consoles met hierop heiligenbeelden. Authentieke preekstoel in bruine en grijze marmer. Kerk heeft twee oxalen boven elkaar voor resp. het kerkkoor en het orgel. Orgel en orgelkas zijn niet van waarde uit het oogpunt van monumentenzorg. Op de rondboogvormige altaarboog; op de boog boven het hoofdaltaar en op de achterwand van de absis schilderingen van Daan Wildschut. In het linkerzijportaal naast de absis eveneens schilderingen van Daan Wildschut en een drietal glas-in-lood ramen van Daan Wildschut. Authentieke communiebanken en hoofd- en zij-altaren: alle in bruin-grijs gewolkte marmer. De altaarvloer in zwart-grijs gewolkte marmer; lambrisering van het altaar in rood gewolkte marmer. Hoofdaltaar in Art Deco stijl in bruin grijs gewolkte marmer, met een vergulde houten opbouw en de gestyleerde symbolen van de vier Evangelisten. In de absis glas-in-lood ramen van Daan Wildschut en Van Woerkom, in de doopkapel ramen van Jacques Vonk. In de sacristie een paramentenkast XVIII.

Waardering.

De parochiekerk H. Johannes de Doper is van algemeen belang. Het object heeft cultuurhistorische waarden als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling en emancipatie van het rooms-katholicisme in het begin van de twintigste eeuw. Verder is de kerk van belang voor de typologische ontwikkeling van dorpskerken in de Limburgs Maasvallei. Het object heeft architectuur- en kunsthistorische waarden vanwege het belang van de kerk voor het oeuvre van architect J. Schoenmakers en vanwege de rijk geornamenteerde en kwalitatief hoogwaardige inventaris uit diverse Limburgse ateliers. Het object heeft ensemblewaarden als beeldbepalend onderdeel van de historische bebouwing aan het Raadhuisplein te Ottersum en is door de markante en dominante situering van bijzondere betekenis voor het aanzien van het dorp. Het object is van belang wegens de gaafheid van de bewaard gebleven inventaris en zeldzaam wegens voornoemde stedenbouwkundige situering. (Datum: 22-04-2002).

Ruimtelijke context

De kerk ligt in het centrum van Ottersum langs de doorgaande weg naar Kleve.

Geschiedenis

Orgel

 Foto: Frans Meeuws, 2008

Blijkens het “Aardrijkskundig woordenboek” van van der Aa was deze kerk in 1846 “van een orgel voorzien”; het huidige orgel werd in 1948 gebouwd door Pels.

Bron: G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht).

Dispositie

Hoofdwerk                            Zwelwerk                              Pedaal

Bourdon 16’                          Quintadena 16’                     Prestantbas 16’

Prestant 8’                            Prestant 8’                           Subbas 16’

Fluit 8’                                   Viola da Gamba 8’                Octaaf 8’

Salicionaal 8’                         Vox caelestis 8’                    Gedekt 8’

Bourdon 8’                            Holpijp 8’                               Koraal 4’

Octaaf 4’                               Prestant 4’                            Bazuin 16’

Roerfluit 4’                            Fluit 4’                                   Trombone 8’

Kwint 2 2/3’                          Spitskwint 2 2/3’

Octaaf 2’                               Flageolet 2’

Mixtuur IV-VI                         Terts 1 3/5’

Trompet 8’                            Scherp III-IV

                                              Hobo 8’

                                              Schalmei 4’

Aanvullende orgelinformatie:
Het orgel is in 1948 gebouwd met windladen afkomstig uit het  Cavaillé Collo gel van het concertgebouworgel te Haarlem, dat in 20er jaren van de vorige eeuw pneumatische windladen van Adema kreeg. Deze windladen zijn bij de restauratie van dat orgel naar Haarlem teruggekeerd..

Hierdoor werd het mogelijk om het Pelsorgel in Ottersum te restaureren. Flentrop Orgelbouw BV te Zaandam bouwde voor alle werken nieuwe windladen. Het orgel kreeg een geheel nieuwe, mechanische tractuur met elektrische registerbediening en werd verplaatst naar het benedenbalkon. O

Tractuur:

mechanisch

Speelhulpen:

• register crescendo
• tremolo zwelwerk
• Setzer met 999 geheugenplaatsen

Koppelingen

• P + I
• P + II
• I + II 
• II + II 16

Bron: Frans Meeuws, Ottersum

Voor meer informatie over de kerk, zoals kerkdiensten, historie, foto's en dergelijke zie de parochiesite