Mariakapel Neer

Foto: Har Kuijpers. Oktober 2005

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

O.L. Vrouwekapel. Driezijdig gesloten gebouw met dakruitertje boven de voorgevel. Gevelsteen met 1711. Buiten tegen de sluiting een kruisbeeld. Klokkenstoel met klok van Alexius en Petrus Petit, 1761, diam. 26 cm (NB: dit klokje hangt thans in de parochiekerk).

Ruimtelijke context

De Mariakapel ligt aan de Leudalweg, omgeven door een viertal eeuwenoude leilindes. Een vijfde linde is in de jaren ’90 omgewaaid. Eeuwenlang lag deze kapel aan een kruising van doorgaande wegen: de weg van Weert via Heythuysen, Neer, Kessel naar Venlo en de weg van Roermond via het Buggenumerveer en het klooster Keizerbos naar Helden.

Type

Grote bakstenen kapel met driezijdig gesloten koor en dakruiter.

(Bouw)geschiedenis

Al rond 1650 lag op deze plaats, in het Zand maar ook in het Ven geheten, ‘Onser Liever Vrouwen Capel’. Mogelijk is de kapel gesticht in de 16^e eeuw. Uit die tijd dateren in elk geval het Mariabeeld op het altaar, het Mariabeeld dat vanouds in de nis in de voorgevel stond en het kruisbeeld dat vanouds tegen de achtergevel hing (twee laatstgenoemde beelden zijn thans overgebracht naar de parochiekerk en vervangen door resp. een replica en een eigentijds kruisbeeld). Volgens de gevelsteen dateert de huidige kapel uit 1711. De herbouw van de kapel wordt in verband gebracht met de Spaanse Successieoorlog. In 1710 waren duizenden soldaten in Neer gelegerd. Mogelijk hebben (de) inwoners van Neer destijds een gelofte gedaan om de kapel te herbouwen als ze veilig en wel uit de oorlog kwamen. In 1742 stichtte Christina Geenen een beneficie dat was belast met een H. Mis die elke vrijdag in de kapel moest worden opgedragen. Om te voorzien in inkomsten schonk zij haar boerderij en landerijen in het buurtschap Ven. In 1861 werd de kapel gerestaureerd. Van deze restauratie dateren de zeshoekige dakruiter en het gestucte plafond. Lange tijd was de voorgevel van de kapel witgekalkt, wat de kapel in de volksmond de naam ‘Witte Kapel’ opleverde. Bij de restauratie van 1928 werd de witkalk verwijderd en verloor de kapel haar kenmerkende ‘witte’ gedaante. Beeldhouwer-schilder Lücker uit Roermond heeft de kapel destijds opnieuw geschilderd. De geschilderde engelen en Maria-vereerders boven het altaar zijn van de hand van Windhausen en dateren naar verluidt van 1937. Bij de klokkenvordering in de 2^e Wereldoorlog werd het klokje uit 1761 meegenomen. Na de oorlog keerde het oude klokje terug, maar pas nadat de Neerenaren al voor een nieuw klokje hadden gezorgd. Het oude klokje hangt sindsdien in de parochiekerk. Op het einde van de 2^e Wereldoorlog, in de periode november 1944-februari 1945, werden bij de kapel enkele tientallen doden begraven omdat het kerkhof van Neer in geëvacueerd gebied lag. Nog steeds liggen achter de kapel zes van de zeven kinderen begraven die op 8 januari 1945 omkwamen bij een mijnontploffing. De kapel is vanouds erg populair bij de Neerenaren. Er zouden genezingen hebben plaatsgevonden en velen schonken uit dankbaarheid een sieraad aan de kapel. In 1889 beklaagde pastoor Beys zich bij de bisschop over het grote aantal missen dat in de kapel werd gelezen, soms wel zeven per week. In 1961 en in 1986 werden het 250-jarig en het 275-jarig bestaan van de kapel luisterrijk gevierd. De wekelijkse missen behoren al langere tijd tot het verleden, maar de kapel wordt nog regelmatig gebruikt voor dopen en huwelijken. Rond Maria ten Hemelopneming is er een openluchtmis. Bij de Sacramentsprocessie is de kapel één van de rustaltaren. Op de 2^e zondag van september trekt een aparte Mariaprocessie naar de kapel. Zie ook: Kapellen en Kruisen nr 35 juli 2007 pag 10

Exterieur

Foto: Har Kuijpers. Oktober 2005

In de voorgevel bevindt zich de ingang met daarboven een ovaal venster. Daarboven, in de topgevel, een nis met een replica van het originele 16^e eeuwse Mariabeeld en een gevelsteen met inschrift 'AO DOMINI 1711'. Op de voorgevel een zeshoekige dakruiter. In elke zijgevel is een raam aangebracht. Tegen de achtergevel hangt een eigentijds kruisbeeld. Naast het kruisbeeld hangen plaquettes met de namen van zes kinderen die in januari 1945 omkwamen bij een mijnontploffing en die hier begraven liggen. Tegen de zijgevel aan de kant van de Leudalweg staat een kruis met de naam van de ‘kapelkoster’ Sjang Schreurs, die in januari 1945 is gestorven en hier eveneens begraven ligt.

Interieur

Foto: Har Kuijpers. Oktober 2005

In het koor staat een gebeeldhouwd stenen altaar, waarvan de bovenbouw waarschijnlijk dateert van de restauratie van 1928. Op het altaar de opschriften 'Troosteres der bedrukten bid voor ons' en 'Hulp der Christenen bid voor ons'. Links en rechts telkens vier engelen met muziekinstrumenten. Temidden van deze engelen staat een 16^e eeuws houten beeld van Maria op de maansikkel met in haar armen het Jezuskind. Het beeld is voorzien van een neo-gotische polychromie. Boven het altaar hangen schilderijen, waarop engelen en Maria-vereerders. Deze zijn van de hand van Windhausen. In de tegelvloer voor het altaar de tekst 'Bijstand der Christenen. Bid voor ons'. Het gestucte plafond is hemelsblauw geschilderd en bevat naast het jaartal '1861' de dooreengevlochten letters 'SMAR', die zoveel betekenen als ‘Sancta Maria Auxiliatrix Regina’. Jaartal en letters zijn voorzien van bladgoud. De muren zijn wit geschilderd.

Bronnen

- Rijksmonumenten in de gemeente Roggel en Neer (2002).

Zie ook: Bedevaartsoord

Tekst: Har Kuijpers.

Voor meer informatie over kerk, kapellen en kruisen in Neer zie http://86.95.118.185/naer/rubrieken.htm#kerkelijk