Foto: oktober 2006

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

Sint Martinuskerk. Grote laatgotische hallenkerk met monumentale westtoren in Kempische trant. Rijk gesneden deur, XVI. Inwendig z.g. Maaskapitelen. Koorinterieur uit 1790 door Moretti en Spinelli. Inventaris o.a. een doopvont, XV, renaissance-koorbanken, XVI, barokke biechtstoelen, preekstoel, hek voor de doopkapel, XVII, orgel, XVIII. Klokkenstoel met klok van A. Jullien?, 1692, diam. 140 cm. (Datum: 19-07-1967).

Type

Driebeukige hallenkerk met een forse toren van vier geledingen, met een grote lantaarn en haakse steunberen .

Bouwgeschiedenis

Foto: oktober 2006

Oorspronkelijk stond hier een 11e-eeuwse romaanse kerk. Deze is in fasen vervangen door de huidige hallenkerk. Omstreeks 1456 kwam driebeukige gotische koorgedeelte tot stand, bestaande uit veelzijdige koorafsluitingen en drie koortraveeën. Tussen 1500 en 1512 verrees het westelijk deel van de kerk in laatgotsche vormen, bestaande uit vijf traveeën. De oude, halfingebouwde toren werd in 1528-'29 vervangen door een ten westen hiervan opgetrokken nieuwe toren. Daarbij kwamen ook de meest westelijke traveeën van de zijbeuken gereed. Deze kregen eindgevels met speklagen en laatgotische hangtorentjes. De sacristie aan de oostzijde werd in 1885-'87 gebouwd naar een ontwerp van Joh. Kayser. Ze werd in 1915 uitgebouwd en in de jaren 1975-'79 omgebouwd tot dagkapel.

Exterieur

Koorzijde. Foto: oktober 2006

De onderste drie geledingen van de toren uit de jaren 1528-'29 zijn gebouwd in een rijke, laatgotische stijl. Deze is verwant aan de stijl, die in het Kempenland werd gebezigd. De geledingen zijn per gevelvlak telkens voorzien van drie spaarnissen en gepaarde spitsbogen. Boven de toreningang staat een beeld van St. Martinus in een omlijsting van vroege renaissance-motieven. De vierde geleding in neogotische stijl is in 1887-'89 toegevoegd door Joh. Kayser. De toen aangebrachte naaldspits kwam in 1940 tijdens een storm naar beneden. Na een prijsvraag in 1951 is de huidige bekroning met lantaarn in 1958-'60 gerealiseerd door Th. G. Verlaan uit Berkum.

Interieur

Zicht op het priesterkoor. Foto: oktober 2006

Zicht op de zangtribune. Foto: oktober 2006

In het oostelijk deel staan hardstenen zuilen met eenvoudige geprofileerde kapitelen en hoge kruisgewelven Het westelijk deel is voorzien van hardstenen zuilen met maaslandkapitelen, rijke netgewelven en ondiepe zijkapellen tussen steunberen. Op de gewelven bevinden zich schilderingen uit 1520. Het middenkoor heeft een stuukbekleding in Lodewijk XVI-stijl, die in 1790 is aangebracht door de Italianen Moretti en Spinetti. Moretti vervaardigde ook in hetzelfde jaar het rijke classicistische hoofdaltaar. Voor dit altaar bevindt zich boven het graf van Philips de Montmorency, graaf van Horne, een marmeren zerk uit 1841. De graaf werd in 1568 in Brussel onthoofd. Glas-in-loodramen zijn alle uit het atelier van de Gebr. Den Rooijen.

Bron: Monumenten in Nederland: Limburg, Waanders Uitgevers, Zwolle en Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist.

Zie ook Martinus Monument.

Orgel

Deze kerk beschikte reeds in de 16^e eeuw over een orgel; een akte uit 1556 vermeldt n.l. een zekere “Leen de organist”, terwijl in het verslag van de kerkvisitatie van 1670 ook sprake is van de “organista”. Medio 18^e eeuw plaatste J.B.le Picard (Luik, B) een nieuw orgel – volgens van der Aa in zijn “Aard-rijkskundig woordenboek” (1849) “een zeer goed orgel” – dat nadien meermalen werd hersteld (1768-Gilman; 1788-Beerens; 11826-van Dinther); het was een omvangrijk tweemanuaals orgel (25 stemmen) voorzien van een aangehangen pedaal. In 1942 plaatsten Gebr.Vermeulen (Weert) een nieuw driemanu-aals orgel, waarbij een deel van het pijpwerk van het vorige orgel – “dat door den storm onbespeelbaar raakte” – werd hergebruikt; in 1990 kreeg het orgel zijn huidige opzet.

Hoofdwerk                           Positief                                  Zwelwerk                              Pedaal

Bourdon 16’                         Diapason 8’                          Prestant 8’                            Contrebas 16’

Prestant 8’                          Roerfluit 8’                            Wilgenpijp 8’                         Subbas 16’

Openfluit 8’                          Prestant 4’                           Voix celeste 8’                      Octaafbas 8’

Bourdon 8’                           Fluit 4’                                  Holpijp 8’                              Gedektbas 8’

Prestant 4’                           Octaaf 2’                              Prestant 4’                            Kwint 5 1/3’

Fluit 4’                                  Kwint 2 2/3’                         Fluit 4’                                   Octaaf 4’

Octaaf 2’                              Terts 1 3/5’                          Woudfluit 2’                          Kwint 2 2/3’

Mixtuur IV-VI                        Mixtuur IV                            Nachthoorn 1’                      Octaaf 2’

Cornet V                              Trompet 8’                           Cymbel IV                             Ruispijp IV

Trompet 8’                            Kromhoorn 8’                      Veldtrompet 8’                      Bazuin 16’

Klaroen 4’                                                                        Schalmei 8’                           Trompet 8’

                                                                                                                                     Trompet 4’

Bron: G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht)