Lambertus

Foto: Sander van Daal

Redengevende omschrijving Rijksdienst voor de Monumentenzorg

LAMBERTUSKERK. Toren in de rijke Kempische trant, begonnen 1467. Schip en koor 1840. Barok hoogaltaar van omstreeks 1840.Twee koorbanken, XVI-XVII.Hardstenen doopvont, 1698, met koperen deksel. Kerkbanken. 1754. Op het kerkhof stenen grafkruisen van 1692 en 1785. Orgel gemaakt door A. Clerinx in 1849. Uit 1776 daterende beeldengroep, voorstellende de gekruisigde Christus, bestaande uit een corpus dat met een ijzeren oog aan het kruis is bevestigd; het kruis bestaat uit drie delen, de vertikale balk is gedeeld en wordt doorsneden door de horizontale balk; op de sokkel van het kruis de woorden Crucifixum Laetus Adora; daarin opgenomen het chronogram 1776; voorts een Maria-figuur en Johannes-figuur, beiden op een sokkel met cartouche, waarop de letters G.P.N. en de namen Maria en Johannes; de achterzijden van de Maria en Johannes beelden zijn afgeplat. De uit 1776 daterende beeldengroep van de gekruisigde Christus, Maria en Johannes, is van groot kunsthistorisch belang vanwege de voor Nederland relatieve zeldzaamheid van een dergelijk ensemble aan de buitenzijde van een gebouw. Om de beeldengroep tegen weersinvloeden te beschermen is echter recent gekozen voor een opstelling achter in het kerkgebouw. Eikenhouten klokkenstoel, circa 1500, met vier moderne klokken. (Datum: 11-02-1969).

De bovengenoemde beeldengroep is een apart rijksmonument. (Objectnr. 419455). De redengevende omschrijving hiervan luidt:

Uit 1776 daterende beeldengroep die voorheen aanwezig was boven de toreningang van de St. Lambertuskerk. Bij een verbouwing van het torenportaal afgenomen beelden vervaardigd van trachiet, voorstellende de gekruisigde Christus, bestaande uit een corpus dat met een ijzeren oog aan het kruis is bevestigd; het kruis bestaat uit drie delen, de vertikale balk is gedeeld en wordt doorsneden door de horizontale balk; op de sokkel van het kruis de woorden Crucifixum Laetus Adora; daarin opgenomen het chronogram 1776; voorts een Maria- figuur en Johannes-figuur, beiden op een sokkel met cartouche, waarop de letters G.P.N. en de namen Maria en Johannes; de achterzijden van de Maria en Johannes beelden zijn afgeplat. De uit 1776 daterende beeldengroep van de gekruisigde Christus, Maria en Johannes, is van groot kunsthistorisch belang vanwege de voor Nederland relatieve zeldzaamheid van een dergelijk ensemble aan de buitenzijde van een gebouw. Bescherming van de groep als Rijksmonument is zonder meer gerechtvaardigd. (Datum: 24-03-1992). (N.B. De beeldengroep heeft  90 jaar lang in de kloostertuin gestaan,maar nu staat hij achter in de kerk, C. Janssen)

Type

Driebeukige, pseudobsilicale kerk met vijfzijdig gesloten koor, dakruiter en een forse toren in een stijl, verwant aan die van de torens in het Kempenland.

Bouwgeschiedenis

Foto: oktober 2009

In 1467 werd met de bouw van de rijke laatgotische toren begonnen. Ook het schip en koor dateren in opzet uit de 15e eeuw. De kerk brandde zowel in 1592 als 1659 geheel uit. In 1840'-41 werd de kerk vrijwel geheel herbouwd en daarbij verbreed en verlengd. Bij de restauratie in 1899-1900 kreeg de toren een vijfde geleding met hoektorens, achtkantige lantaarn en naaldspits. De in 1944 door enkele voltreffers beschadigde toren werd in 1946-'48 hersteld en in 1983-'84 gerestaureerd. Voor een zeer uitgebreide parochiegeschiedenis zie hier.

Exterieur

Koorzijde. Foto: oktober 2009

De onderste vier geledingen van de toren hebben overhoekse steunberen en zijn per gevelvlak telkens voorzien van drie spaarnissen met gespaarde spitsbogen. De horizontale banden en de gotische detaillering zijn uitgevoerd in tufsteen. Op het kerkhof staat een rijk uitgevoerde neogotische kerkhofkapel uit 1892, vermoedelijk naar ontwerp van Johan Kayser. Er zijn grafstenen uit 1692 en 1785. Daarnaast zijn er diverse interessante graftekens, zoals bijvoorbeeld die voor M.C. Beys, gestorven in 1864 en voor burgemeester P.J.H. Vullers, gestorven in 1893.

Interieur

Het interieur wordt gedekt door kruisribgewelven op kolommen uit 1840-'41, op enkele oude basementen na. Tot de oudste inventaris behoren koorbanken met laatgotische versierngen uit begin 16e eeuw, een hardstenen doopvont met koperen deksel uit 1698, kerkbanken uit 1756 en een kruisigingsgroep uit 1776 die oorspronkelijk buiten tegen de koorsluiting stond en nu te bewonderen is in de Mariakapel. Het monumentale neobarokke hoofdaltaar is in 1842-'45 vervaardigd door J. Buijssen met beeldhouwwerk van J.J. Peeters uit Antwerpen. Verde bevat de kerk communiebanken en een biechtstoel, vervaardigd door P.J. Scheepers uit 1970.

Bron: Monumenten in Nederland: Limburg, Waanders Uitgevers, Zwolle en Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist.

Kruisigingingsgroep in de Mariakapel. Foto: oktober 2009

Orgel

Blijkens het ‘Aardrijkskundig woordenboek’ van van der Aa was deze kerk in 1846 ‘van een orgel voorzien’; dit werd in 1853 verkocht aan de kerk te Broekhuizen; voor de kerk te Nederweert bouwde Clerinx (B) een nieuw tweemanuaals orgel, dat bekostigd werd door één milde gever; in 1944 werd het aanzienlijk beschadigd; met gebruikmaking van de oude kas en enig pijpwerk van het vorige orgel bouwden Gebr. Vermeulen (Weert) in 1956 een nieuw orgel.

                               Hoofdwerk                           Positief                                  Pedaal

                               Bourdon 16’                         Gemshoorn 8’                       Subbas 16’

                               Montre B/D 8’                       Holpijp 8’                              Baarpijp 8’

                               Flûte travers D 8’                 Prestant 4’                            Gedekt 8’

                               Viola da Gamba 8’                Roerfluit 4’                            Octaaf 4’

                               Bourdon 8’                           Nasard 2 2/3’

                               Prestant 4’                           Piccolo 2’

                               Flûte 4’                                 Flageolet 1’

                               Quint 3’                                Scherp I-III

                               Doublette 2’                         Cromhorne B/D 8’

                               Cornet IV

                               Fourniture IV

                               Trompette B/D 8’

                               Clairon 4’

(literatuur : Het historische orgel in Nederland, deel VII, blz.65)

Bron: G.M.I.Quaedvlieg – Orgeldocumentatie Limburg (Stadsbibliotheek Maastricht)